Le Chat Mort, in Fryske dwerch yn útjouwerslân. 
                                                                   Bauke Nicolaï

Ketlik - Jos Boelhouwer is de man efter strip-útjouwerij Le Chat Mort yn Ketlik. Yn it deistich libben is er learaar ekonomy oan RSG 'Magister Alvinus' yn Snits. It útjaan fan Fryske strips docht er der sûnt 1993 by. Syn nevenaktiviteiten binne yn 1997 beleanne mei de Kultuerpriis fan de gemeente Hearrenfean. 'Tanksij Jos Boelhouwer en Utjouwerij Le Chat Mort wurdt de Fryske taal op in tagonklike wize ûnder de oandacht brocht', wie it kolleezje fan B&W fan betinken. Oarspronklike Fryske titels docht Boelhouwer net oan. Alle útjeften binne oersettingen fan stripboeken fan kwizekwânsje: Olly B. Bommel, Suske en Wiske, Asterix, Kaptein Rob en Erik de Noarman. De oplagen sil mannich Fryske skriuwer him de fingers by ôfslikje. Ien fan de lêste útjeften, de Goalgetter, in Suske en Wiske boek dat yn gearwurking mei de betelle fuotbalklubs It Hearrenfean en Cambuur ta stân kaam, is printe yn in oplaach fan mar leafst 13.000. Begjin maart is 'De unistân', njoggende in de rige fan Bommel-útjeften, op 'e merk brocht. Harke Bremer en Jarich Hoekstra tekenje foar de oersetting.

Hoe komt Jos Boelhouwer, yn 1952 berne yn Haarlem, der ta om Fryske strips út te jaan?

'Op 7 jierrige leeftyd bin ik ferhuze nei Deventer. Dêr bin ik opgroeid en letter ek trouwd. Nei de kweekskoalle wie in plak foar de klasse hjir yn Nederlân lang net wis. Wy, myn frou en ik, hawwe der doe foar keazen in skoft yn 't bûtenlân te wurkjen. Earst twa jier yn Nigeria en yn 1984 haw ik foar 3 jier tekene foar in baan yn Indonesië. Doe't myn frou swier wie fan ús earste binne we werom gien nei Nederlân. Ik krige doe in baan op it Hearrenfean. Sa bleaunen we foar ús gefoel dochs noch in bytsje yn it bûtenlân. As ik soks foar de grap ris sei yn it bywêzen fan Friezen waard my dat net altyd yn tank ôfnommen.
Us earste bern wie swier handikapt, geastlik en fysyk. Wy hawwe doe in swiere tiid hân. Nei har ferstjerren wie ik bang om yn in gat te fallen, dat sadwaande socht ik wat dêr't ik myn tiid mei folje koe. As Bommel-leafhawwer kaam ik doe op it idee om mei in Fryske ferzje te kommen. Yn 1993 haw ik Marten Toonder benadere en yn 1994 lei "De Oare Wrâld" yn 'e fitrine. De oplage fan 1000 stiks wie yn trije dagen skjin útferkocht. It die wol bliken dat de Fryske strip in gat yn 'e merk wie. Fan it twadde boek, 'It kwea each' haw ik doe 2000 printsje litten. Ek dêr giene flot 1700 eksimplaren fan oer de toanbank.'

De útjeften fan Le Chat Mort binne in grut sukses. Ek saaklik? 
'It is in út 'e hân rûne hobby. Der binne minsken dy't tinke dat ik der smoar ryk fan wurden bin, mar dat falt ôf. Net dat der geregeld foar my yn Ketlik kollektearre wurdt, mar ik moat al oppasse mei wat ik doch. Guon projekten kostje gewoan jild. Mei 'Kaptein Rob' bin ik stoppe, en 'Erik Noarman' stiet op in leech pitsje. Nim no it 'Goalgetter-projekt'. In oplage fan 13.000 stiks sprekt fansels tige ta de ferbylding, mar oan no ta haw ik dêr noch 'mar' 7.500 fan sliten. Op dat projekt moat ik de earste sint winst noch meitsje. Ik haw it gelok dat ik wat subsydzje fan de provinsje krij. Dêrtroch bliuwe de ferkeapprizen op in akseptabel peil. In Bommel koste yn 1994 yn 'e boekhannel | 24,95 en dy priis jildt hjoed de dei noch. Dat fyn ik belangryk. Sa haw ik dwaande west mei 'Jan, Jans en de kinderen'. Om dat út te jaan moat der safolle del teld wurde foar de rjochten, dat in sljochtwei stripboek yn 'e winkel komme soe te lizzen foar mear as | 15,00. Dat wol ik beslist net.'

Is dat ek de reden dat jo gjin oarspronklike Fryske titels útjouwe?

'It spilet wol mei. Al moat ik earlik sizze dat it my wol spyt dat de Koperative Utjouwerij my krekt in slach foar wie mei 'De Lytse Prins'. Dêr komt noch by dat ik my by de start fan 'Le Chat Mort' foarnommen haw om benammen wat yn myn eagen klassike Nederlânske strips binne, yn it Frysk út te jaan.'

Jo jouwe Fryske stripboeken út mar jo sels sprekke gjin Frysk?

'Nee, Ketlik is in poer Frysk doarp. Eltsenien praat hjir Frysk. Ik kin it lêze en skriuwe, al haw ik muoite mei de Bommels, mei al dy troch Harke en Jarich optochte wurden. Ek de essinsje fan in mop yn it Frysk ûntgiet my faak. Sadree't der in twadde of tredde betsjutting fan in wurd yn 't spul komt, moat ik ôfheakje. As ik sels Frysk praat fyn ik it net klinken. Dêrom.'

Jo wurkje mei in fêste ploech oersetters?

'Ja, Jan van Houten docht de oersettingen fan Erik de Noarman en Suske en Wiske. Jarich Hoekstra en Harke Bremer nimme Bommel foar har rekken. Sy leverje ek it wichtichste part fan it wurk. Dat der fan de acht titels dy't troch de Fryske jeugdboekesjuery nominearre binne 6 fan Le Chat Mort binne is foar it meastepart harren fertsjinste, in komplimint oan harren adres. Ik bin allinne mar de regelneef, de spin yn it reach.
Bern hawwe tsjintwurdich muoite mei lêzen. Fierder as de ûndertitels op televyzje en wat koarte teksten op ynternet komme de measten net. Ik merk dat ek op skoalle. As jongeren middels stripboeken it lêzen oppakke is my dat goed genôch. It kin as opstapke tsjinje om ek ris in oar boek te pakken. Wy wolle dat as lyts útjouwerijke stimulearje.

Wat stiet der foar de kommende tiid op priemmen? 

'Op dit stuit bin ik dwaande mei 'De Bezige Bij', oer in twatalige Bommel. It Bommel projekt soe út tsien dielen bestean. Dit wurdt yn dy rige de alfde. Mei Asterix rint it spitich genôch net sa hurd. Uderzo is út ein setten mei in nije útjouwerij. Dat betsjut dat it hiele spul oer de rjochten wer op 'e nij begjint. Ik haw der in swiere holle yn dat der op koarte termyn skot yn komt, al stribje ik der nei om mei Simmer 2000 mei in nije Asterix foar it ljocht te kommen. De oersetting leit klear. Fierder soe ik ek graach in searje Lucky Lukes útjaan, mar op myn fersiken om oer de rjochten om 'e tafel te gean, krij ik oan no ta gjin azem.'

Le Chat Mort hat takomst?

'Ik tink it wol. Wy binne sa'n bytsje de lús yn 'e pels yn it útjouwerswrâldsje yn Fryslân. Idealiter moatte we inoar hjir oanfolje en mekoar gjin miggen ôffange. Ik fyn it fan belang dat it Frysk safolle mooglik stimulearre wurdt. Gearwurking mei oaren slút ik dan ek net op foarhân út.
Wy binne in lytsskalich bedriuwke. De stipe fan thús is ûnmisber. De bern folje as dat nedich is ek wolris in bestelformulier yn. We dogge it meiïnoar en dat fyn ik prachtich. It kostet in fracht tiid mar dat fyn ik net slim. In moai produkt stiet by my foarop. Dêr set ik my 100% foar yn. Oan 'e oare kant, as it der op oan komt, giet it ûnderwiis foar. Dêr fertsjinje ik op 't lêst myn brea mei, al moat ik sizze dat de RSG altyd tige ridlik is. As der troch myn hobby ris in roaster oanpast wurde moat, is dat nea in probleem. Jaan en nimme, dan komme je in hiel ein.'

In echt famyljebedriuwke dus?

'Ja, en dat hat it fan it begjin ôf west, al moasten myn húsgenoaten der yn it begjin wol wat oan wenne. Doe't it earste boek útkaam krige myn dochter in klant oan 'e telefoan dy't frege oft er ferbûn wie mei de strip-útjouwerij. Se snapte der neat fan en rôp fertwivele de keamer oer: Uitgeverij, Uitgeverij, wie is hier in vredesnaam Uitgeverij?'

troch: Bauke Nicolaï


Mear ynformaasje oer de útjeften fan Le Chat Mort is te finen op http://www.knoop.nl/chatmort