Navigaasje   Weidevogels als insectenverdelgers   Weidevogels als insectenverdelgers Geconfronteerd met jodelende wulpen, tetterende scholeksters of de zoevende wiekslag van baltsende kivietten begrijp ik ineens wat me zo aan de weilanden thuis bindt. Wanneer men in Bretagne of Normandië in weilanden komt, liggen deze er onheilspellend doods en verlaten bij. Hoewel ze er precies zo uitzien als de weilanden in Friesland ontbreken om een of andere geheimzinnige reden de weidevogels. Alleen het huilende geluid van de Atlantische wind markeert de griezelige stilte. Weilanden zonder het beweeglijke en muzikale vogelleven missen hun poëzie en doen de verdwaalde toerist naar het "Heitelân" verlangen. De kieviet is beslist onze nationale weidevogel te noemen. Het zoeken naar de eerste gespikkelde groene eitjes is voor menigeen het eerste contact met de natuur geweest. Het eierrapen heeft zich daarom in Friesland nooit beperkt tot het uithalen van nestjes. Alhoewel, zie een Italiaan het verschil? Van oudsher is er altijd een goede nazorg geweest om van het tweede legsel het broedsucces te verzekeren. Zo leidde het eierrapen niet tot een vorm van roofbouw,maar tot een optimale kievietsstand.(?) Het is daarom verschrikkelijk jammer, dat in het moderne weidebedrijf het oude evenwicht tussen het broedsucces en het eierrapen verstoord lijkt. Door het vroege maaien en de hoge veebezetting maakt een tweede legsel weinig kans. Een moeilijk te verteren zaak voor de eierzoekers. De meeste boeren zou overigens een verbod op eierzoeken niet hinderen. Een boer (zelf geen enthousiaste zoeker) vertelde mij: "Boeren zijn vanouds niet de grootste eierzoekers. Voor boeren met melken klaar waren, hadden de beste zoekers de eieren al van het land geraapt. Vroeger leverde dat voor de armere mensen nog een aardige bijverdienste op. Een andere vogel, die ook met recht de titel van nationale vogel verdient, is de grutto. Van alle West Europese grutto's broeden er 80-90% in Nederland: Meer dan 100.000 paartjes. Van die 100.000 broeden er dan 40.000 in onze"fjilden en mieden". Vreugde én verantwoordelijkheid aldus de voorzitter van lt Fryske Gea, Hylke de Boer. Het is de vraag, hoe zwaar deze verantwoordelijkheid drukt. Vijf jaar geleden is in het kader van de relatienota een voorstel gemaakt voor een meer behoedzame landbouw op 200.000 hectare. Hiervan zijn 100.000 hectare naar een verre toekomst verschoven. 86.000 hectare is opgenomen in een voorrangsinventarisatie. Voor 51.000 hectare zou men tot een beheersovereenkomst met de eigenaars proberen te komen. 35.000 hectare zou aangekocht worden. 25 miljoen gulden werd uiteindelijk op de CRM begroting gereserveerd voor aankopen; genoeg om enkele honderden hectaren aan te kopen. Het lijkt wel een aftelspelletje: iet wiet waai weg, dag vogels, dag bloemen, dag mensenkinderen. Intussen blijft het weidebedrijf in een niet te stuiten tempo moderniseren. Niet alleen wordt er vroeger gemaaid, maar er wordt ook  bedrijf. Dit alles heeft ingrijpende gevolgen voor voor het aantal soorten vogels dat nog van deze weilanden gebruik kan maken.  Sommige soorten worden algemener maar' alleen, omdat ze plotseling de concurrentie van de gevoeliger soorten missen.  Men zou een vogel terecht kunnen vergelijken met een boer. Elke broedende vogel heeft zijn eigen wei. Hij zaait of maait wel niet, maar hij oogst wel. Hierbij doet hij voor de eigenaar van het land zelfs wat aan gewasbescherming. Het regulerend effect van de weidevogels op emelten en ritnaalden moet geweldig groot zijn. In geld uitgedrukt zijn weidevogels dus goedkope gewasbeschermingsmiddelen. Nu kan SheIl de boer hierbij ook wel helpen maar dit kost de boer tijd en geld. Het lijkt weliswaar duidelijk op de kwaal gericht maar dat maar schijn. De chemische gewasbeschermingsmiddelen hebben enkele onvoorziene gevolgen die niet op het etiket staan vermeld. Als het etiket vermeldt, dat een litertje van het absoluut onschadelijke middel alle emelten uit de wereld helpt klopt dat vast wel. Wanneer men het volgende jaar het middel niet meer spuit, zakt de grasopbrengst beneden die van vroeger. Kennelijk is er dus toch iets mis gegaan. Hoewel de opbrengst door het doodspuiten van alle schadelijke insecten wel 20% kan stijgen, zou men toch alle kosten eens goed tegen deze meeropbrengst moeten afwegen. Een boer zit niet zo ruim in zijn vrije tijd die uurtjes die hij nu aan de spuit staat zijn daarom hele dure uurtjes. Wanneer men eenmaal spuit moet er elk jaar meer gespoten worden. Ga maar na: in een niet gespoten weiland verpoppen de emelten tot weidelangpootmuggen. Eenmaal bevrucht vinden de wijfjes een lekker mals weiland vrij van concurrenten, omdat daar het vorige jaar gespoten is en leggen hier duizenden eitjes. Niet gehinderd door allerlei bodemdiertjes die in een niet vergiftigd weiland de eitjes verorberen ontwikkelt het broed zich meer dan voorspoedig, In het vorige jaar zijn namelijk niet alleen de emelten aan het gif gestorven maar ook al hun kleine vijanden. Als de eitjes opgegroeid zijn tot vette larven zouden ze moeten worden gegeten door de voortdurend pikkende weidevogels. Maar ook de weidevogels hebben vorig jaar al dodelijke maagpijn of windeieren gehad van de vergiftigde emelten. Alle dieren die de emelten in toom zouden moeten houden zijn dus verdwenen en de bestreden plaag is als een zevenkoppig monster teruggekomen. "Zie je wel", zegt men, "zonder gewasbeschermingsmiddelen kun je geen behoorlijk gewas telen. De vogels hebben een ander heenkomen gezocht, heet het dan. Dit laatste is niet erg waarschijnlijk. Een boer wiens land door stadsuitbreiding wordt opgeslokt kan ook niet naar het land van zijn buurman uitwijken. Voor vogels bestaat daarentegen geen pensioen of bijstand. Het gaat trouwens ook slecht met de laatste kemphanen, heb ik me laten vertellen. Maar wie zal die bonte beestjes in hun kleurige pakjes missen. Zelf heb ik nog het geluk gehad ze een groot deel van het jaar te zien baltsen voor de deur van mijn onderzoekshut in de Lauwersmeer. maanden voor mijn deur te zien baltsen. Dit leek zo'n veelbelovend toevluchtsoord maar ik heb de eerste proefschoten van op het militaire oefenterrein al gehoord zo boven het razen van de boerentrekkers uit. De militairen gaan het laatste deel van de polder verder ontwateren. Maar tanks kunnen niet tegen drek en kemphanen niet over droge grond. Gecombineerde functies, oefengebied, natuur en recreatie met aanpalende landbouw noemt men zoiets. G. Poortinga 1977